آیت‌الله شیخ قربان‌علی محقق کابلی دروس دینی را نزد استادانی همچون امام خمینی(ره)، آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی، آیت‌الله محمدباقر زنجانی و آیت‌الله سیدمحسن حکیم گذراند و به درجه اجتهاد رسید. محقق کابلی در سال ۱۳۵۱ به کابل بازگشت و زعامت حوزه علمیه کابل را بر عهده گرفت. حضور او در افغانستان همزمان با ترویج اندیشه‌های مارکسیستی در این کشور بود و وی به نقد و مبارزه با اندیشه‌های چپ و تقویت گروه‌های مسلمان شیعی پرداخت تا اینکه همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و بر اثر فشارهای دولت کمونیستی افغانستان مجبور به ترک این کشور شد و پس از یک سال اقامت در پاکستان به ایران مهاجرت کرد. محقق کابلی تا سال ۱۳۷۱ در ایران بود و با سقوط دولت کمونیستی در افغانستان همراه با مجاهدان اسلامی به کابل بازگشت که از جمله اقدامات وی برپایی نماز جمعه در این شهر بود. او بار دیگر در سال ۱۳۷۲ به ایران بازگشت و به عنوان مرجع تقلید، رساله توضیح‌المسائل خود را منتشر کرد. از جمله فعالیت‌های برجسته این عالم شیعی، علاوه بر ایفای نقش مرجعیت علمی، مشارکت فعال و مبارزه علیه اشغال افغانستان توسط شوروی و سپس آمریکا و همچنین موضع‌گیری در قبال رخدادهای جهان اسلام و دعوت از مردم افغانستان برای مشارکت در تعیین سرنوشت سیاسی این کشور بود. در گرامیداشت این عالم مجاهد با تنی چند از شاگردان و یاران او به گفت‌وگو نشستیم:
کانون وحدت‌بخش افغانستان
آیت‌الله سیدمحمود هاشمی ارزگانی از چهره‌های مذهبی و علمی مطرح در میان مهاجران افغانستانی مقیم ایران است که در حال حاضر مشغول به تدریس در حوزه علمیه مشهد و فعالیت‌های پژوهشی است. او که از دوستان و شاگردان آیت‌الله محقق کابلی است و سابقه آشنایی‌شان به ۳۰ سال پیش برمی‌گردد درخصوص این مرجع شیعیان افغانستان توضیح می‌دهد: آیت‌الله محقق کابلی در شرایطی اعلام مرجعیت کرد که جامعه افغانستان دچار جنگ و بحران شدید داخلی بود. جایگاه والای مرجعیت و فقاهت ایشان ایجاب می‌کرد در حوزه علمیه تنها به مسائل علمی اشتغال داشته و در مسائل اجتماعی و سیاسی دخالت نکند آن هم در بحران و آشوب فراگیری که جهت اندیشه‌ها و سمت‌گیری‌های متعدد افراطی چندان قابل تشخیص نبود؛ اما وی در متن جامعه و در کنار مردم بود و در مشکلات آن‌ها خود را شریک می‌دانست.
این پژوهشگر و استاد حوزه اضافه می‌کند: در آن زمان که مردم نیاز به پایگاه و تکیه‌گاه دینی و مذهبی داشتند ایشان با تشخیص درست اعلام مرجعیت کرد. گرچه از سالیان پیش ایشان جزو شاگردان آیت‌الله خویی(ره) بود و به این علم رسیده بود اما تا آن زمان مناسبت نمی‌دید که اعلام مرجعیت کند و نقشی را ایفا کند که پیشوایان معصوم ما و نیز عالمان دیگری مانند آیت‌الله سیستانی، حضرت امام خمینی(ره) و در شرایط کنونی امام خامنه‌ای ایفا کردند؛ یعنی به عنوان کانون وحدت بخش عمل کرده و بتواند موجب دلگرمی مردم باشد. او با اعلام مرجعیت چنین نقشی را پذیرفت و به عنوان کانون وحدت‌بخش برای جامعه افغانستان مطرح و تبدیل شد. از آن جایی که او خود را شریک دردهای مردم می‌دید و مردم نیز درک می‌کردند که ایشان دور از گرایش‌های منطقه‌ای، قومی و زبانی به عنوان محور وحدت و تکیه‌گاه مطرح است، در اندک زمانی محبوب دل‌ها شد.
محقق کابلی از پرچمداران جهاد مسلحانه علیه کمونیست‌ها بود
در ادامه محمداکبر محقق دایکندی، از وکلای آیت‌الله محقق کابلی با بیان شأن علمی این عالم فرزانه می‌گوید: ایشان بیشتر از ۲۰ سال مشغول تحصیل در حوزه علمیه نجف بود و از استادان و مراجع بزرگ آن زمان کسب فیض نمود و درجه اجتهاد خود را از آیت‌الله خویی(ره) دریافت کرد. او که سابقه آشنایی‌اش با آیت‌الله محقق کابلی به بیش از ۳۵ سال پیش برمی‌گردد، یادآور می‌شود: ایشان حوزه علمیه بزرگی به نام جامعه‌الاسلام در کابل تأسیس کرد که در این سال‌ها خدمات بزرگی را به جامعه علمی و مردم افغانستان انجام داده است. ایشان از نظر مبارزاتی نیز از دوران جهاد هم مبارزه جدی با افکار و اندیشه‌های متجاوزان داشت و از پرچمداران جهاد مسلحانه علیه کمونیست‌ها بود.
محقق دایکندی عنوان می‌کند: آیت‌الله کابلی از نظر اجتماعی با توجه به شخصیت علمی، تقوا، تعهد و مرکز مراجعات مردمی، محور رسیدگی به مشکلات مردم در شهر کابل بود و توانست به عنوان شخصیت محبوب اجتماعی در داخل کشور توجه عام و خاص را به خود جلب کند. از نظر تقوا و تعهد شخصیتی مثال‌زدنی داشت و با بررسی زندگی ایشان در مدت بیش از ۷۰ سال نمی‌توان کمترین نقطه ضعفی در شخصیت ایشان پیدا کرد.
او تأکید می‌کند: آیت‌الله محقق کابلی از نظر تقوا و تعهد در میان رهبران جهادی، علما و روحانیون در سختگیری و حفظ بیت‌المال و وجوه شرعیه معروف بود. از نظر اجتماعی با توجه به شخصیتی که داشت، مهربان‌ترین چهره و محبوب‌ترین فرد در داخل و کشور افغانستان محسوب می‌شد.
محقق دایکندی در پایان به فعالیت‌های علمی این عالم ربانی نیز اشاره کرده و می‌گوید: ایشان پس از پذیرش مرجعیت بدون وقفه مشغول تدریس فقه شد و کتاب‌های خمس، اجتهاد و تقلید، طهارت و... را تدریس و بنا به اقتضای شرایط افغانستان، کتاب قضاء را نیز تدریس کرده است.
عالمی که تحول بزرگی در جامعه شیعه افغانستان به وجود آورد
حسین‌بخش فهیمی نیز از شاگردان و دوستان قدیمی آیت‌الله محقق کابلی از ولایت بلخ افغانستان است. او با بیان خاطره‌هایی از سال‌های دور می‌گوید: آیت‌الله محقق کابلی حدود سال ۱۳۶۴ از مؤسسان و عضو بسیار فعال پایگاه خاتم‌الانبیاء در ولایت میدان وردک افغانستان بود. در آن زمان روس‌ها در افغانستان بودند و ایشان تلاش بسیاری برای حفظ جبهه‌ها و سنگرها انجام می‌داد. نیروهای تربیت شده توسط ایشان به برکت نمازهای شب و نمازهای جماعتی که صبح‌ها خوانده می‌شد و جلسه سخنرانی پس از آن، از بُعد فرهنگی بسیار غنی هستند.
یار قدیمی آیت‌الله محقق کابلی در ادامه یادآور می‌شود: با توجه به اینکه شیعیان افغانستان اعتقاد و اطمینان کاملی به اخلاص، صداقت، تقوا، تعهد، فضل و علم ایشان داشتند درخواست کردند که در شرایط دشوار آن زمان و به خاطر ضرورت‌های شرعی و ملی رسالت و مسئولیت مرجعیت شیعیان افغانستان را قبول کنند و وجود معظم‌له تحول بزرگی را در جامعه شیعه افغانستان به وجود آورد و برای علما روح امید، برای جوانان شور و نشاط و برای ملت آگاهی به مسائل شرعی به ارمغان آورد.
انتهای پیام/
نظر شما